Rotterdam: koploper in ondergrondse waterberging

Als het aan Bert de Doelder ligt, krijgt ondergrondse waterberging in Rotterdam ruim baan. De Doelder, grondwaterdeskundige bij de gemeente, is best trots dat zijn stad als eerste in Nederland oplossingen voor vragen rond wateroverlast en watertekort diep onder het maaiveld zoekt. “Het is een flinke uitdaging om vanuit de opgedane ervaringen het systeem steeds meer te verfijnen.”

Geen afvoer via het riool

Het COASTAR-programma levert precies datgene waar een beheerder zoals de gemeente Rotterdam naar op zoek is. De Doelder: “Het gaat er vooral om dat we steeds meer kennis opdoen over ondergrondse waterberging, want in 2050 wil onze stad geen hemelwater meer via het riool afvoeren. Bovengrondse oplossingen kosten te veel ruimte. Daarom kiezen we ervoor het water te infiltreren.”

Urban Waterbuffer

Onder de noemer ‘Urban Waterbuffer’ zal op meerdere plekken in de stad ondergrondse waterberging plaatsvinden. Als eerste gebeurde dit het afgelopen jaar onder het Sparta-stadion, waar de regen wordt opgevangen in een speciaal aangelegd systeem. Het verzamelde water wordt door een zandfilter geleid, om fijne stofdeeltjes eruit te zuiveren, en vervolgens op circa 25 meter diepte opgeslagen. Bij droogte gebruikt de voetbalclub de aangelegde watervoorraad om het speelveld te besproeien. “Een prachtig circulair systeem,” zegt De Doelder.

Randvoorwaarden voor ondergrondse wateropslag

Bij het Sparta-stadion kan jaarlijks gemiddeld zo’n 16 miljoen liter regenwater in de ondergrond worden opgeslagen, weet Teun van Dooren, onderzoeker bij wateronderzoeksinstituut KWR. Maar niet overal in de stad kun je zo’n ondergrondse waterberging aanleggen, en het gebruik ervan vraagt ook om de nodige randvoorwaarden. “In de eerste plaats moet de verhouding tussen vraag en aanbod van water in balans zijn,” legt de geohydroloog uit. “Niet alleen de hoeveelheid, maar ook de kwaliteit van het water moet aan bepaalde eisen voldoen. Daarnaast moet de bodemgesteldheid kloppen, dat is in Rotterdam het geval. Tot zo’n 17 meter diepte is een dikke kleilaag aanwezig, met daaronder een zandpakket van zo’n 10 meter dik, waarin het water kan worden opgeslagen.”

Niet zonder risico’s

Hoeveel water je ondergronds kunt opslaan, hangt onder meer af van de effecten die dit teweegbrengt. Van Dooren: “Wanneer je water in de bodem infiltreert, neemt de druk van het grondwater toe. Wordt die druk te hoog, dan kan dit leiden tot opbarsting van de kleilaag. Ook het onttrekken van water kent zijn grenzen. Wanneer hiermee het niveau van het grondwater lokaal te veel daalt, kan de bodem verzakken. Uiteraard is de waterkwaliteit doorlopend een belangrijk punt van aandacht, aangezien we het water willen kunnen terugwinnen en hergebruiken. Het is tijdens de bedrijfsvoering dus een kwestie van goed blijven meten, zodat je weet wat er gebeurt.”

Digitale vinger aan de pols

Lessen die dankzij COASTAR uit ondergrondse waterberging in de stad worden geleerd, betreffen vooral het nauwkeurig monitoren van de effecten. Uiteindelijk moet er een dashboard – een soort digitale vinger aan de pols – komen, waarmee beheerders onder meer zicht hebben op de gevolgen voor de grondwaterstand en -kwaliteit en waarmee zij tijdig risico’s voor putverstopping kunnen signaleren. Zo’n grafische interface moet ervoor zorgen dat tegelijkertijd meerdere systemen in de stedelijke omgeving goed kunnen functioneren. “Bij Sparta hebben we het beheer en onderhoud uitbesteed,” vertelt De Doelder. “Maar nu we toewerken naar meerdere toepassingen, moeten we als gemeente die expertise natuurlijk zelf in huis halen. Met data die we nu verzamelen proberen we de installaties nog slimmer te maken, en daarbij biedt COASTAR een enorme meerwaarde.”

Van dak naar pomp

De volgende ondergrondse waterberging in Rotterdam wordt aangelegd in de Robert Fruinstraat; een straat waarvan de bewoners erg gemotiveerd zijn om mee te werken en mee te denken, vertelt De Doelder. “Het hemelwater dat op het dak van hun huizen valt, gaan we in de ondergrond brengen, in plaats van in het riool. Door de ondergrondse wateropslag wordt een zoetwatervoorraad gecreëerd onder de straat. Op termijn komt er een handpomp die voorbijgangers kunnen bedienen om een kleine hoeveelheid water uit deze voorraad te onttrekken. Wat mij betreft een perfecte oplossing.”

Cities2Recharche in Rotterdam is een van de vier locaties waar COASTAR onderzoekt hoe de ondergrond slim kan worden ingezet voor een grootschalige zoetwatervoorziening. Hier vindt u meer informatie.