Alle kaarten op tafel

Met de ondergrond in de hoofdrol speelt veel van de COASTAR-maatregelen zich buiten ons gezichtsveld af. Noodzaak dus om het onzichtbare zichtbaar te maken; iets waarvoor Liduin Bos, adviseur onderzoeker bij Deltares, zich inzet. “Voor de provincie Zuid-Holland hebben we op basis van een datastudie een serie kansenkaarten COASTAR-maatregelen gemaakt. Die helpen beleidsmakers en waterbeheerders de mogelijkheden van het toepassen van de COASTAR-maatregelen in te schatten. Ook bieden de kaarten aanknopingspunten om met elkaar in gesprek te gaan over de kansen die de ondergrond biedt voor de zoetwatervoorziening.”

Van interfereren naar combineren

Voor de toepassing van COASTAR-maatregelen – ondergrondse waterberging en brakwaterwinning uit grondwater – is gedegen kennis over de ondergrond een eerste vereiste. “Zeker omdat kustgebieden steeds drukker worden”, legt Bos uit. “In veel gebiedsontwikkelingsplannen speelt zoetwater in relatie tot de beschikbaarheid van voldoende drinkwater en gietwater een steeds belangrijkere rol. Maar ook de energietransitie, de woningbouwopgave, een gezonde leefomgeving en recreatie wegen mee. Daardoor zie je dat steeds meer functies met elkaar gaan interfereren. Veel functies hebben ook een relatie met de ondergrond. De kansenkaarten helpen om die functies naast elkaar te leggen, en te kijken hoe ze zijn te combineren. Daarmee kom je tot een veel beter beeld van kansen en eventuele onmogelijkheden.”

De mate van kansrijkheid

Door mogelijke maatregelen samen te laten vallen met kennis over grondwaterstromen, geologische opbouw van de ondergrond en andere processen die zich ondergronds afspelen, is Deltares dé expert om deze schematische kaarten te maken. Bos: “We vertalen data analyses, modelberekeningen en proceskennis naar kaarten die de ‘kansrijkheid’ laten zien van ondergrondse opslag van zoetwater en brakwaterwinning uit grondwater.

Vervolgens combineren we in overleg met partners deze kaarten met andere maatschappelijke opgaven van het gebied, zoals droogte, lokale wateroverlast, verzilting en bodemdaling. Tot slot kijken we naar de functies in het gebied en combineren we dit met de watervraag en de infrastructuur.

Zo ontstaat inzicht in waar COASTAR-maatregelen wel of niet interessant zijn en kan het gesprek gevoerd worden met de gebruikers in het gebied. Doel is om op één ‘kansrijkheidskaart’ uit te komen, waarin alle kansen en risico’s met elkaar zijn gecombineerd. De gelaagdheid maakt het goed mogelijk om met verschillende partners in gesprek te gaan. Met alle kaarten op tafel zie je al heel snel waar de potenties liggen, en wat de knelpunten zijn.”

Opschalen naar nationaal niveau

In haar werk als projectleider voor COASTAR nationaal, ervaart Bos hoe belangrijk het is om de toepasbaarheid van COASTAR-maatregelen voor beleidsmakers inzichtelijk te maken. Bijvoorbeeld door te duiden waar de maatschappelijke baten liggen en hoe dit voor het waterbeheer kan uitpakken. Met die informatie wordt helder hoe de lokale voorbeelden naar regionaal en nationaal niveau zijn op te schalen. En dus ook wat de meerwaarde van de maatregelen is voor Nederland.

Op het gebied van brakwaterwinning zijn er voldoende aanknopingspunten, denkt Bos. “Twee jaar geleden hebben we aan de hand van het landelijk hydrologisch model onderzocht waar in ons land brakwaterkwel optreedt. Dit is op veel plekken langs de kust het geval. Voor heel Nederland zou opschaling van brakwaterwinning dus een aanzienlijke vergroting van de drinkwaterproductie kunnen opleveren.”

Commitment

Nu de pilots in Zuid-Holland steeds beter gaan lopen, merkt Bos dat vanuit andere regio’s de belangstelling en het enthousiasme groeien. “De informatie wordt bijvoorbeeld door het Deltaprogramma gebruikt en tegelijkertijd vindt het aansluiting bij fundamentele onderzoeksvoorstellen. Natuurlijk zijn niet alle gebieden geschikt. Zo hangt ondergrondse waterberging samen met de dikte van het watervoerende pakket in de ondergrond. En moet je rekening houden met andere functies in de bodem, zoals warmte-koudeopslag installaties.

De kansrijkheidskaarten vormen een goed vertrekpunt om de uiteenlopende vragen te beantwoorden. Daarnaast is het uitermate belangrijk om het gesprek aan te gaan met alle relevante stakeholders. Zonder hen, blijft het een theoretisch verhaal dat geen toegang vindt tot de samenleving en het beleid.

In Zuid-Holland werken we samen met allerlei partijen: de provincie, drinkwaterbedrijven Oasen, Dunea en Evides, de waterschappen Hoogheemraadschap Delfland en het hoogheemraadschap van Rijnland, de gemeenten Rotterdam, Westland en Maassluis, LTO Glaskracht, Allied Waters en MOS. Die verscheidenheid toont voor mij aan dat de problematieken van zoetwatertekort, verzilting en lokale wateroverlast door allen worden gevoeld; we kunnen er niet omheen. Met zulke kansrijke kaarten in handen, kan COASTAR een oplossing zijn.”